AQUALUNG: 50 χρόνια κι ακόμα φρέσκο

Το 1970 έφυγε με δυο σημαντικά για τους Jethro Tull γεγονότα. Το ένα ήταν η
εμφάνισή τους στο State University της Νέας Υόρκης στις 15 Νοεμβρίου, όπου συμμετείχε με την μπάντα για τελευταία φορά ο μπασίστας Glenn Cornick. Σε αντικατάστασή του ο Ian Anderson έφερε τον Jeffrey Hammond, παλιό του γνωστό από το Grammar School του Blackpool, μέλος από το 1963 έως το 1966 των Blades και μετά της John Evan band, όπου ήταν μαζί με τον Ian Anderson, τον John Evan(s) φυσικά και τον ντράμερ Barrie Barlowe. Κι έτσι φανερώθηκε ποιος ήταν ο Jeffrey που αναφερόταν στους τίτλους τραγουδιών στα πρώτα τρία albums των Jethro Tull, δηλαδή στο «A song for Jeffrey» (THIS WAS – 1968), στο «Jeffrey Goes To Leicester Square» (STAND UP – 1969) και στο For Michael Collins, Jeffrey And Me (BENEFIT – 1970). Αυτή η αναφορά στον Jeffrey Hammond σ’αυτά τα τραγούδια δεν έδειχνε παρά την ιδιαίτερη εκτίμηση που έτρεφε πάντα για εκείνον ο Ian Anderson. Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι έγιναν αμέτρητες πρόβες για να κολλήσει το νέο μέλος με τον τρόπο που έπαιζε η μπάντα το ρεπερτόριό της.

Το δεύτερο σημαντικό γεγονός για τους Jethro Tull στα τέλη του 1970 ήταν όταν από τις 13 μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου μπήκαν στο studio της Island για να ηχογραφήσουν τα τραγούδια του 4^ου album τους. Μάλιστα, εκτός από τα 11 τραγούδια που μπήκαν τελικά στον δίσκο, είχαν ηχογραφήσει ακόμα το Pancake Domesday, τραγούδι που – αν δεν μου ξεφεύγει κάτι – δεν έχει μπει μέχρι σήμερα σε κανένα album τους, και ακόμα μια version του Up The Pool που μπήκε το 1971 στο ΕΡ «Life’s A Long Song» και αργότερα, τον Οκτώβριο του 1972 στην 4^η πλευρά της διπλής ανθολογίας τους “Living In The Past”. Ένα ακόμα τραγούδι που ηχογράφησαν εκείνες τις μέρες ήταν το Lick Your Finger Clean που σκόπευαν να το κυκλοφορήσουν σε single. Τελικά, αυτό δεν έγινε – δεν μπήκε μάλιστα ούτε στο album. To 1974 πάντως, με μια διαφορετική ενορχήστρωση, μπήκε στο album “Warchild” με τίτλο Two Fingers.

Όμως, οι ηχογραφήσεις εκείνες του Δεκεμβρίου δεν θα μπουν σε δίσκο παρά μόνο 20 χρόνια αργότερα, στην ανθολογία τους «20 Years Of Jethro Tull». Οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών που μπήκαν στο Aqualung έγιναν πάλι στα Island Studios τον Φεβρουάριο του 1971 - από τις 5 μέχρι τις 12 – μετά την επιστροφή τους στην Αγγλία από δυο συναυλίες στην Ιταλία (1/2 στο Μιλάνο και 2/2 στη Ρώμη) εκτός από το Up To Me, που μπήκε η αρχική ηχογράφηση του προηγούμενου Δεκεμβρίου.

Για τον τίτλο Aqualung υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η πιο πιθανή μου φαίνεται να σημαίνει «Νερό (acqua στα ιταλικά – μην ξεχνάμε ότι μόλις είχαν γυρίσει από την Ιταλία) στα πνευμόνια (lungs στα αγγλικά)». Όσοι είναι αυτής της άποψης λένε ότι αυτή η έννοια παραπέμπει στο θέμα της ασφυξίας, και μάλιστα συνδέεται με τη φιγούρα που απεικονίζεται στο εξώφυλλο, με τον δυστυχισμένο άστεγο να ασφυκτιά, να μην έχει τη δυνατότητα να ζήσει σε φυσιολογικές συνθήκες αλλά να νιώθει ότι η ζωή τον πνίγει, σαν να έχει «νερό στα πνευμόνια».

Μια περίεργη σύμπτωση(;) είναι ότι την εποχή κυκλοφορίας του LP (προ)υπήρχε – και υπάρχει ακόμα – μια γαλλική εταιρεία με τίτλο Aqua Lung International, θυγατρική του γαλλικού ομίλου Air Liquid που παρασκεύαζε εξοπλισμό καταδύσεων (!) Μάλιστα, αρχικά η εταιρεία είχε σκεφτεί να στραφεί κατά των Jethro Tull για την χρήση του τίτλου της, αλλά τελικά το όλο θέμα διευθετήθηκε με φιλικό τρόπο. Και κάτι ακόμα που αφορά τον τίτλο του δίσκου: αρχική σκέψη ήταν να ονομαστεί “My God”, αλλά εκείνη την εποχή κυκλοφορούσε ένα bootleg με αυτόν τον τίτλο και για να μην υπάρχει σύγχυση, του δόθηκε ο τίτλος του τραγουδιού που άνοιγε το album.

Όσον αφορά τη φιγούρα που κοσμεί το εξώφυλλο του δίσκου, που φιλοτέχνησε ο γεννημένος το 1928 αμερικανός ζωγράφος Burton Silverman στηριζόμενος σε φωτογραφία της Jennie Franks - πρώτης συζύγου του Ian Anderson, η οποία ήταν τότε και γραμματέας στην εταιρεία Chrysalis - πολλοί συνδέουν το εν λόγω πορτρέτο με τον Ian Anderson, που σε κάποιες συναυλίες εμφανιζόταν με ατημέλητα μαλλιά, μακριά γενειάδα κι ένα πανωφόρι κόκκινο και μαύρο σχισμένο στη μια μεριά. Ο ίδιος ο Ian Anderson, για να ξεφύγει από τέτοιες συγκρίσεις, δήλωνε ότι θα προτιμούσε να είχε μπει στο εξώφυλλο η φωτογραφία που είχε τραβήξει η Jennie και όχι η συγκεκριμένη ζωγραφιά. Ο Silverman πάντως σχεδίασε και την εικόνα που υπάρχει στο σαλόνι του album με τα μέλη του group στο εσωτερικό μιας εκκλησίας αραχτά σε μάλλον άσεμνη στάση, όπως και εκείνη που υπάρχει στο οπισθόφυλλο με τον άστεγο καθισμένο στο πεζοδρόμιο. Σήμερα, και τα τρία πρωτότυπα σχέδια βρίσκονται στην κατοχή του συλλέκτη Terry Ellis, που για να τα αποκτήσει πλήρωσε στον Silverman 1500 δολλάρια.

To Aqualung κυκλοφόρησε στην Αγγλία από την Island Records στις 19 Μαρτίου 1971 και έγινε θετικά αποδεκτό, τόσο από τους κριτικούς, όσο και από το κοινό. Έφτασε μέχρι το Νο3 του αγγλικού chart και μέχρι το Νο7 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου κυκλοφόρησε στις 3 Μαΐου από την Reprise. Τα επόμενα χρόνια κυκλοφόρησαν διάφορες εκδόσεις του, ενώ έγινε πλατινένιο στην Αμερική και χρυσό στην Αγγλία, τη Γερμανία και την Ιταλία. Το Rolling Stone το έχει στη λίστα με τα 500 καλύτερα albums όλων των εποχών. Το album έχει πουλήσει πάνω από επτά εκατομμύρια δίσκους και είναι το πιο επιτυχημένο εμπορικά των Jethro Tull.

Συζήτηση γίνεται για το αν το Aqualung είναι concept album, δηλαδή αν ανήκει σε εκείνα που έχουν ένα θέμα και τα τραγούδια τους διηγούνται μια συγκεκριμένη ιστορία, ενώ κάποια μουσικά μέρη ή θέματα επαναλαμβάνονται κατά διαστήματα με κάποιες διαφοροποιήσεις. Όπως είχε γίνει ήδη στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 60 με τα FREAK OUT! Των Mothers of Invention (1966), SGT.PEPPER’S… των Beatles (1967) και TOMMY των Who (1969). O Ian Anderson πάντως, σε συνέντευξή του απαντώντας σ’αυτό το ερώτημα είχε αρνηθεί ότι είχε πρόθεση να κάνει concept album. Υπάρχει όμως το γεγονός ότι σε διαφορετικά τραγούδια βρίσκουμε να συνδέονται κάποια από τα πρόσωπα. Από την άλλη μεριά, λαμβάνοντας υπόψη τους διαφορετικούς τίτλους - αλλά και θεματική - που έχει κάθε πλευρά του album, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα διττό concept album. H μια πλευρά, κάτω από τον τίτλο Aqualung, περιγράφει καταστάσεις που προκαλούν συναισθήματα που φτάνουν από την περιφρόνηση μέχρι τη συμπόνια, ενώ η άλλη πλευρά, κάτω από τον τίτλο My God, εστιάζει στην προβληματική σχέση του ανθρώπου με τη θρησκεία. 

Εκτός από το διπλό θέμα, τα τραγούδια μπορούν να κατηγοριοποιηθούν και σε δυο είδη. Η μια πλευρά είναι πιο blues/rock και η άλλη πιο λυρική και folk. Πάντως, παρά όλους αυτούς τους διαχωρισμούς, η αίσθηση που σου αφήνει η ακρόαση του δίσκου είναι μια. Μοναδική! 

Ας ξανακούσουμε ολόκληρο το album: